Prezydent podpisał ustawę o zmianie ustawy o Policji – o nowych zasadach przeprowadzania kontroli

ilustracja

Informacja w sprawie ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r.  o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw

Uchwalenie przez Sejm w dniu 14 grudnia 2018 r. ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw wiązało się z koniecznością wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 grudnia 2017 r. sygn. akt K 17/14 (Dz. U. z 2017 r., poz. 2405).

Trybunał Konstytucji orzekł, że art. 219 § 2 Kodeksu postępowania karnego oraz art. 44 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia w zakresie, w jakim przewidują przeszukanie osoby, nie określając granic tego przeszukania są niezgodne z art. 41 ust. 1 i  art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Ponadto, Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją przepisów ustaw: o Policji, Straży Granicznej, strażach gminnych, Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego i ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym w zakresie, w jakim uprawniają do dokonywania kontroli osobistej, nie określając granic tej kontroli oraz w zakresie, w jakim nie przewidują sądowej kontroli zgodności z prawem dokonywania kontroli osobistej. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego obejmuje również stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów rozporządzeń wydanych na podstawie zakwestionowanych ustaw, które dotyczą przeprowadzania kontroli osobistej. Zgodnie z wyrokiem, niekonstytucyjne przepisy ustaw tracą moc obowiązującą z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Niekonstytucyjne przepisy rozporządzeń tracą moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Ustawodawca, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, wprowadził zmiany w art. 227 Kodeksu postępowania karnego, precyzujące granice przeszukania. Nowe brzmienie art. 227 k.p.k, przy określaniu granic przeszukania, eksponuje obok dotychczasowej treści element niezbędności przeszukania dla osiągnięcia celu, zachowanie należytej staranności oraz poszanowanie prywatności. Dodać należy, że zgodnie z art. 44 § 5 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, przy przeprowadzaniu przeszukania, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, w tym art. 227 k.p.k.

Obecnie regulacje dotyczące uprawnień funkcjonariuszy w zakresie kontroli osobistej zawarte są w ustawach i rozporządzeniach wykonawczych. Ustawodawca, w sposób pełny, reguluje uprawnienie do przeprowadzania kontroli osobistej bezpośrednio w ustawie. Wprowadzona została sądowa kontrola czynności realizowanych przez funkcjonariusza w ramach kontroli osobistej. Osobie kontrolowanej przysługuje zażalenie do sądu rejonowego właściwego dla miejsca kontroli osobistej w celu zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jej dokonania. W przypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości dokonania kontroli osobistej, sąd zawiadamia o tym prokuratora i właściwą jednostkę organizacyjną danej służby.

Ustawa reguluje również uprawnienie określone jako sprawdzenie prewencyjne. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy obecnie uprawnienie do dokonywania sprawdzenia prewencyjnego nie jest uregulowane w ustawie o Policji, lecz wynika z przepisów wykonawczych, w tym zarządzenia Komendanta Głównego Policji. Zgodnie z ustawą, sprawdzenie prewencyjne polega na manualnym sprawdzeniu osoby, zawartości jej odzieży oraz przedmiotów znajdujących się na jej ciele lub przez nią posiadanych, sprawdzeniu za pomocą środków technicznych, sprawdzeniu biochemicznym lub z wykorzystaniem psa służbowego, w zakresie niezbędnym do realizacji celu podejmowanych czynności w danych okolicznościach oraz w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste. Szerszy zakres sprawdzenia prewencyjnego ustawa przewiduje w stosunku do osób zatrzymanych, doprowadzanych lub konwojowanych. Może ono objąć wówczas m.in. także żądanie zdjęcia odzieży i dokonanie oględzin ciała. Okoliczności, w których funkcjonariusz będzie uprawniony do przeprowadzania sprawdzenia prewencyjnego określone zostały w przepisach dotyczących poszczególnych formacji.

Zgodnie z ustawą, w przypadku, gdy w toku sprawdzenia prewencyjnego osób zatrzymanych, doprowadzonych lub konwojowanych ujawniono broń lub przedmioty niebezpieczne sprawdzenie traktuje się jako kontrolę osobistą oraz stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kontroli osobistej.
Zakres zmian wprowadzanych ustawą z dnia 14 grudnia 2018 r. jest szerszy, niż zakres kontroli dokonanej przez Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 17/14. Jest to następstwem podobieństwa uprawnień przyznawanych funkcjonariuszom różnych służb. Wymienić należy ustawę z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, ustawę z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa oraz ustawę z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej. Ponadto, ustawa z dnia 14 grudnia 2018 r. wprowadza zmiany w z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP oraz ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.

Rodzaj i zakres zmian wprowadzanych do poszczególnych ustaw jest przy tym zróżnicowany ze względu na specyfikę służb.

Zgodnie z ustawą w sprawach niezakończonych, w których przed dniem wejściem w życie ustawy złożono zażalenie na sposób przeprowadzenia kontroli osobistej lub przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunków, stosuje się nowe przepisy stanowiące o rozpatrywaniu zażalenia przez sąd.
Zgodnie z przepisem końcowym, ustawa wejdzie w życie po upływie 3 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisu stanowiącego o utrzymaniu w mocy, do dnia wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych, rozporządzeń obecnie obowiązujących. Przepis ten wchodzi w życie w dniu następującym po dniu ogłoszenia ustawy.