Projekt senackiej ustawy o zmianie ustawy o policji oraz niektórych innych ustaw druk nr 2185 powstał w wyniku petycji byłego policjanta z Wrocławia, który 12 lat toczył walkę w sądach o oczyszczenie z fałszywych oskarżeń przestępców. Policja nie mogła go przyjąć do służby ponownie, bo przepisy uniemożliwiają wznowienie postępowania dyscyplinarnego, jeśli od jego uprawomocnienia upłynęło 5 lat. Projekt zgłoszony do laski marszałkowskiej 17 grudnia 2017′ doczekał się w końcu stanowiska rządu w dniu 15 listopada 2018 r. Znamienne w stanowisku Rządu jest określenie, iż postępowanie dyscyplinarne w Policji ma cechy procesu inkwizycyjnego …
W procedowanym projekcie ustawy znajduje się przepis, że sprawę o wznowienie postępowania można wznowić będzie w każdym czasie. Rząd w załączonym stanowisku stwierdził, iż należy to rozwiązanie zastosować do wszystkich służb.
Warto podkreślić, że całkowite zniesienie terminowego ograniczenia prawa funkcjonariusza do złożenia wniosku o wznowienie postępowania dyscyplinarnego na jego korzyść, w związku z uzyskaniem w procesie wyroku uniewinniającego – otworzy rodzinom zmarłych funkcjonariuszy ubieganie się o renty rodzinne.
*********************
U S T A W A
z dnia……………………………….
o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw
Art. 1. W ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2017 r. poz. 2067) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 42 ust. 7 otrzymuje brzmienie: „7. Przepisy ust. 1–6 stosuje się odpowiednio do policjanta zwolnionego ze służby na podstawie:
1) art. 41 ust. 1 pkt 3, jeżeli zapadło prawomocne orzeczenie, o którym mowa w art. 135s ust. 1 pkt 1, w postępowaniu dyscyplinarnym, które wznowiono ze względu na to, że prowadzone przeciwko niemu, o ten sam czyn, postępowanie karne, karne skarbowe lub w sprawach o wykroczenia, zostało zakończone prawomocnym wyrokiem uniewinniającym albo orzeczeniem o umorzeniu
postępowania z powodu niepopełnienia przestępstwa albo przestępstwa skarbowego, wykroczenia albo wykroczenia skarbowego lub braku ustawowych znamion czynu zabronionego;
2) art. 41 ust. 2 pkt 8 i 9, jeżeli postępowanie karne lub karne skarbowe zostało zakończone prawomocnym wyrokiem uniewinniającym albo orzeczeniem o umorzeniu postępowania z powodu niepopełnienia przestępstwa albo przestępstwa skarbowego lub braku ustawowych znamion czynu zabronionego.”;
2) w art. 135r:
a) w ust. 1 w pkt 4 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 5 w brzmieniu:
„5) prowadzone o ten sam czyn postępowanie karne, karne skarbowe lub w sprawach o wykroczenia zostało zakończone prawomocnym wyrokiem uniewinniającym albo orzeczeniem o umorzeniu postępowania z powodu niepopełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego albo z powodu braku ustawowych znamion czynu zabronionego.”,
b) ust. 5 otrzymuje brzmienie:
„5. Postępowania dyscyplinarnego nie wznawia się po upływie 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia dyscyplinarnego.”,
c) po ust. 5 dodaje się ust. 5a w brzmieniu:
„5a. Przepisu ust. 5 nie stosuje się do spraw o wznowienie postępowania dyscyplinarnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem o wydaleniu ze służby.
Cały tekst projektu ustawy w załączniku
Stanowisko Rządu
wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw
(druk sejmowy nr 2185)
Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2185) przewiduje zmiany umożliwiające rehabilitację prawną funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej, polegające na możliwości przywrócenia do służby funkcjonariusza, któremu wymierzona została dyscyplinarnie kara wydalenia ze służby, jeżeli zapadło prawomocne orzeczenie uchylające dotychczasowe orzeczenie o wydaleniu ze służby i stwierdzające uniewinnienie ukaranego w postępowaniu dyscyplinarnym, które wznowiono ze względu na to, że prowadzone przeciwko niemu, o ten sam czyn, postępowanie karne, karne skarbowe lub w sprawach o wykroczenia, zostało zakończone prawomocnym wyrokiem uniewinniającym albo orzeczeniem o umorzeniu postępowania z powodu niepopełnienia przestępstwa albo przestępstwa skarbowego, wykroczenia albo wykroczenia skarbowego lub braku ustawowych znamion czynu zabronionego.
Senacki projekt ustawy wychodzi naprzeciw sytuacjom, w których wskazane jest urzeczywistnienie zasady sprawiedliwości społecznej, polegające na stworzeniu możliwości prawnej do wznowienia postępowań dyscyplinarnych już zakończonych prawomocnym orzeczeniem wymierzenia kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby w sprawach, w których postępowanie dyscyplinarne dotyczyło przewinienia dyscyplinarnego wypełniającego jednocześnie znamiona przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, i w których to sprawach zapadły w stosunku do policjantów sądowe wyroki uniewinniające.
Konsekwencją powyższych zmian jest dodanie przesłanki umożliwiającej wznowienie postępowania dyscyplinarnego, tj. jeżeli prowadzone o ten sam czyn postępowanie karne, karne skarbowe lub w sprawach o wykroczenia zostało zakończone prawomocnym wyrokiem uniewinniającym albo orzeczeniem o umorzeniu postępowania z powodu niepopełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego albo z powodu braku ustawowych znamion czynu zabronionego.
Projekt przewiduje także w przypadku Policji wydłużenie terminu na wznowienie postępowania dyscyplinarnego do 10 lat, z tym że w przypadku spraw o wznowienie postępowania dyscyplinarnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem o wydaleniu ze służby – termin ten nie będzie miał zastosowania.
W przypadku pozostałych nowelizowanych przepisów dotyczących funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Służby Więziennej, senacki projekt ustawy zakłada odrębne rozwiązania w zakresie możliwości powrotu do służby uniewinnionego funkcjonariusza, właściwe dla danego rodzaju służby, znosząc m.in. termin ograniczający prawo wniesienia wniosku o wznowienie każdego postępowania dyscyplinarnego na korzyść funkcjonariuszy tych służb.
Nie budzi wątpliwości ugruntowana w doktrynie i potwierdzona w orzecznictwie odrębność postępowania karnego i dyscyplinarnego. Odpowiedzialność dyscyplinarna ma bowiem inny charakter niż odpowiedzialność karna i powinna pozostać od niej niezależna. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 14 czerwca 2016 r., sygn. akt SK 18/14, czyny będące przewinieniami dyscyplinarnymi oraz czyny będące przestępstwami i wykroczeniami są podstawą odrębnej odpowiedzialności, realizowanej w różnych autonomicznych wobec siebie postępowaniach. Dlatego też jako właściwe ocenić należy zaproponowane rozwiązanie umożliwiające wznowienie postępowania dyscyplinarnego, w celu dokonania ponownej oceny zgromadzonego materiału dowodowego.
Ponadto, jak słusznie zauważyli również projektodawcy w uzasadnieniu projektu ustawy, w niektórych służbach w ogóle nie występuje w tym zakresie ograniczenie czasowe. Odnosząc się do przywołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego zauważyć należy, że Trybunał Konstytucyjny uznając art. 135r ust. 5 ustawy o Policji za zgodny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim przepis ten uniemożliwia wznowienie postępowania dyscyplinarnego, zakończonego orzeczeniem o uznaniu funkcjonariusza Policji winnym popełnienia przewinienia dyscyplinarnego wypełniającego jednocześnie znamiona przestępstwa i wymierzającego karę dyscyplinarną wydalenia ze służby, po upływie okresu pięciu lat od uprawomocnienia się tego orzeczenia, nawet w sytuacji, gdy funkcjonariusz ten został następnie w postępowaniu karnym dotyczącym tego samego czynu prawomocnie uniewinniony, w uzasadnieniu do ww. wyroku zasygnalizował, że: „Aby uniknąć tego rodzaju zbiegu i rozstrzygnąć wątpliwości, które mogą pojawić się w praktyce, prawodawca powinien rozważyć bardziej szczegółowe uregulowanie relacji między postępowaniem dyscyplinarnym
i karnym w takiej szczególnej sytuacji, ewentualnie tego rodzaju zbieg wykluczyć.
Chodzi przy tym o jak najbardziej efektywne zabezpieczenie praw i wolności osoby, której zarzuca się popełnienie przewinienia dyscyplinarnego jedynie na podstawie przypuszczenia, iż popełniła przestępstwo lub wykroczenie, tym bardziej że postępowanie dyscyplinarne ma cechy procesu inkwizycyjnego – przykładowo, nie tylko że organy dyscyplinarne mają mniejsze niż sąd karny uprawnienia w sferze dowodowej, ale i obwinionemu w tym postępowaniu nie przysługują tak silne gwarancje jak w postępowaniu karnym. Prawodawca może rozwiązać sygnalizowany
problem za pomocą różnych instytucji, przede wszystkim procesowych, choćby przez wyraźne uregulowanie możliwości zawieszenia postępowania dyscyplinarnego do czasu wydania orzeczenia przez sąd karny, co uczynił w niektórych regulacjach odpowiedzialności zawodowej poszczególnych grup zawodowych (por. art. 86 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (…); art. 67 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (…); zob. uwagi SN zawarte w uzasadnieniu uchwały SN w sprawie o sygn. akt I KZP 8/06). Mechanizm taki miałby charakter gwarancyjny wobec osób pociąganych do odpowiedzialności dyscyplinarnej w sytuacji, w której jedynym zarzutem popełnienia przewinienia dyscyplinarnego jest popełnienie czynu kwalifikowanego jako przestępstwo lub wykroczenie, a jednocześnie zapobiegałby możliwej rozbieżności między orzeczeniem organu dyscyplinarnego a orzeczeniem sądu karnego. Jest to szczególnie ważne wtedy, gdy sankcja dyscyplinarna jest tak wysoce dolegliwa, jak wydalenie ze służby, a ustawa o Policji nie przewiduje możliwości jej zatarcia (art. 135q ustawy o Policji).
To, że przyjęta w ustawie o Policji konstrukcja odpowiedzialności dyscyplinarnej nie narusza standardu konstytucyjnego, nie znaczy, że prawodawca nie może jej zmienić, na przykład w ten sposób, iż wzmocni gwarancje osób pociągniętych do odpowiedzialności dyscyplinarnej, także w zakresie możliwości wznowienia postępowania dyscyplinarnego i określenia jego granic czasowych. W art. 135r ust. 5 ustawy o Policji ustawodawca przyjął konstrukcję temporalnego ograniczenia prawa do wznowienia postępowania dyscyplinarnego, bez względu na przesłanki wznowienia, a także niezależnie od rodzaju przewinienia dyscyplinarnego czy wymierzonej kary dyscyplinarnej. (…) Trybunał dostrzegł też, że z uwagi na złożony charakter odpowiedzialności dyscyplinarnej sprawy dyscyplinarne mogą mieć charakter spraw cywilnych, administracyjnych czy wreszcie karnych. Na tym tle Trybunał sygnalizuje prawodawcy, że powinien rozważyć, czy jeśli kara dyscyplinarna stanowi substytut kary kryminalnej lub środka karnego, nie byłoby pożądane wprowadzenie zbliżonej do przyjętej w postępowaniu karnym konstrukcji wznowienia postępowania, ograniczonego terminowo tylko w przypadku wznowienia postępowania na niekorzyść oskarżonego”.
Rada Ministrów, popierając cel projektowanej regulacji, stoi na stanowisku, iż najbardziej optymalnym legislacyjnie rozwiązaniem byłoby zintegrowanie (ujednolicenie) przepisów senackiego projektu ustawy dla wszystkich służb tak dalece, jak nie pozostaje to w bezpośredniej kolizji ze specyfiką danej służby. Pożądane jest, by kluczowe instytucje prawne, o ile nie znajduje to uzasadnienia w specyfice służby, kształtowane były w sposób zbliżony w każdej z nich. Wynika to z istoty odpowiedzialności dyscyplinarnej, jej charakteru i celu, w tym z analogicznej relacji między odpowiedzialnością dyscyplinarną i karną.
W świetle powyższego proponuje się wprowadzenie zmian zakresu projektowanych rozwiązań dla Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Służby Więziennej.
Pełny tekst Stanowiska Rządu w załączniku
(jp)
